AOV weg ermee? Nee, maar ook niet verplichten

De laatste tijd wordt er weer veel geschreven over arbeidsongeschiktheidsverzekeringen voor zzp'ers. Zo kopte nu.nl deze week 'krimpend aandeel zzp'ers is verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid', De Monitor heeft er de afgelopen maand een hele reeks aan besteed en de PvdA wil een verplichte AO verzekering voor zzp’ers. Ik pleit ervoor op te houden met alle lapmiddelen en uitzonderingsposities en de ruim 1 miljoen zzp’ers niet als parasiet van de sociale zekerheid te beschouwen. Zzp'ers verdienen een serieuze positie binnen ons sociale stelsel met alle bijbehorende lusten én lasten.

Gros van zzp'ers is onverzekerd

Heel veel zzp'ers, grofweg driekwart, hebben geen AOV-verzekering. "Een dag niet gewerkt, is een dag niets verdiend" dus er zit een groot risico aan het niet hebben van een AO-verzekering.

Verzekerd inkomen

Een arbeidsongeschiktheidsverzekering verzekert je van een inkomen op het moment dat je langdurig niet kunt werken door ziekte. Als de ziekte van permanente aard blijkt te zijn is dat inkomen soms tientallen jaren nodig en mede daardoor zijn deze verzekeringen heel erg duur. Door te kiezen voor een langere wachttijd (vanaf hoeveel maanden arbeidsongeschiktheid moet de uitkering starten?) en/of bijvoorbeeld een relatief lage uitkering kun je de premie wel beïnvloeden maar vele honderden euro’s per maand kost hij al snel.

Ongewild onverzekerd

De hoogte van de premie in combinatie met lage tarieven (zoals die in de bouw, de zorg en het transport bijvoorbeeld veel voorkomen) maken dat het voor veel zzp'ers simpelweg niet op te brengen is om zich goed te verzekeren. Daarnaast worden de premies extreem snel hoger als je in het verleden ernstig ziek bent geweest of als je al wat ouder bent. In loondienst heb je deze problemen niet, de werkgever betaalt flink mee aan de premie en door collectief in te kopen zijn de premies veel lager. Kortom: zzp'mers hebben in Nederland geen goede toegang tot AO verzekeringen waardoor veel mensen (al dan niet noodgedwongen) kiezen om zich niet te verzekeren.

Oplossingen?

Twee oplossingen zingen al jarenlang rond bij de politiek en belangenverenigingen:
  1. Een minimaal uurtarief hanteren
  2. Verplicht verzekeren

Minimaal uurtarief

De eerste lijkt niet eens zo'n heel slecht idee. Als je als zzp'er zo'n laag tarief moet hanteren dat je jezelf naast een fatsoenlijk besteedbaar inkomen niet kunt voorzien van verzekeringen voor pensioen, arbeidsongeschiktheid of andere tegenslagen dan ben je wellicht beter af in loondienst. Je bent dan in ieder geval beter beschermd tegen allerlei tegenslagen. De discussie over (te) lage tarieven zou alleen niet aan de kant van de zzp'er moeten worden gevoerd maar aan de kant van de opdrachtgever. Voor opdrachtgevers zou het fiscaal onmogelijk moeten zijn om iemand in te huren tegen lagere totale kosten dan een vergelijkbaar persoon die in loondienst werkt. Dit via wetgeving regelen zou naast onmenselijk lage tarieven ook het "verplicht zzp-schap" kunnen voorkomen. Het huidige stelsel maakt beide echter mogelijk. Iets doen aan spotgoedkoop kunnen inhuren zou een betere marktwerking voor wat betreft tarieven betekenen maar of de AO verzekeringen dan ineens wel bereikbaar worden voor een grotere groep is maar de vraag.

Verplicht verzekeren

De tweede optie, verplicht verzekeren, is simpelweg een slecht idee! Iemand die kiest voor ondernemerschap kiest bewust om voor eigen rekening en risico arbeid te gaan verrichten. Of en op welke manier de ondernemer risico’s afdekt zou altijd een vrije keuze moeten zijn. Politiek en vakbonden zien de zzp’er te veel als (verkapte) werknemers terwijl zzp’ers echte ondernemers zijn. Een ander argument is dat een verplichte verzekering heel lastig flexibel te maken is, denk bijvoorbeeld aan parttime zzp’ers of zzp’ers die nu al een verzekering of een hele grote spaarpot hebben. Verder verandert een verplichte verzekering niets aan de huidige werkwijze. De hoge premies en het weigeren als je ernstig ziek bent geweest zullen blijven. Zzp’ers met een te laag tarief worden dan alleen maar verder de armoede in geduwd terwijl de geldstroom naar de verzekeraars wel groter wordt.

Alternatieve oplossing

Wetgeving waardoor zzp’ers zichzelf van een fatsoenlijk inkomen kunnen voorzien is een gezonde eerste stap, ook buiten de AOV discussie om. En daarbij dan vooral inzoomen op de opdracht- en werkgevers. Het sociale stelsel is veel te veel gericht op werknemers met daarnaast een heel scala aan uitzonderingen voor zzp’ers (waarvan zo’n verplichte verzekering een goed voorbeeld is). Laat de werknemer versus zzp’er discussie nou eens los. Mensen voorzien in hun inkomen door middel van arbeid en in welke vorm we dat doen is de laatste jaren sterk aan het veranderen. Zzp’ers zijn geen beroepsgroep, het zijn 1,1 miljoen ondernemers die in tientallen beroepsgroepen hun inkomen bij elkaar verdienen. Voor het verzekeren van een inkomen zou de contractvorm niet van grote invloed moeten zijn, het gaat om de persoon. Bouw dus geen nieuwe uitzondering op het huidige stelsel maar zorg dat het fundament geschikt wordt voor iedereen en met dus vergelijkbare financiële druk voor sociale voorzieningen voor iedereen die inkomen uit arbeid haalt. Dat vergt heel wat van overheid en verzekeraars maar het zorgt op de langere termijn wel voor meer eenvoud, transparantie en vooral een eerlijker stelsel voor zowel werknemers, als kleine en grote ondernemers.

Ron Looijen
Gepubliceerd op: 17-5-2019